Een overtuigende combinatie van een maatschappelijk relevant thema en een spannende plot, een confronterend psychologisch realisme, een rijke, soms poëtische taal en een vanzelfsprekende verteltrant. De jeugdboeken van de Brits-Ierse schrijfster Siobhan Dowd baden in een zelden geziene rijkdom. Na het succes van Een helle kreet (Van Gennep, 2007) en Het reuzenradmysterie (Van Goor, 2010) werd nu ook Moerasmeisje bij ons vertaald. Ditmaal kiest Dowd het Noord-Ierse conflict als achtergrond voor een ambitieuze ontwikkelingsroman over vrijheid, verantwoordelijkheid en ethische keuzes.

Het verhaal speelt zich af in 1981, aan de zuidelijke grens van Noord-Ierland, een gebied gevoed door de terreur en de onrusten die het aanslepende conflict tussen katholieken en protestanten met zich meebrengt. Tijdens een nachtje illegaal turfsteken doet de achttienjarige Fergus McCann samen met zijn oom een bevreemdende ontdekking: in het veenmoeras ligt een lijk. Alles wijst erop dat het meisjeslichaam er al eeuwenlang ligt. Hoewel Fergus met een hongerstakende broer, de daarmee gepaard gaande spanningen thuis, loodzware eindexamens en een overweldigende verliefdheid al genoeg aan zijn hoofd heeft, laat het meisje uit het IJzeren Tijdperk hem niet los. Mel, zo doopt Fergus haar, verschijnt zelfs in zijn dromen en onthult er laag voor laag haar geschiedenis. Een geschiedenis die hem niet vreemd is: terwijl Mel zich voor een door haar broer gepleegde moord offerde om de vrede in de stam te herstellen, offert Fergus' broer Joe zich als IRA-lid met zijn hongerstaking voor 'Land. Vrijheid. Zoiets'. Fergus zelf geeft zijn idealen en zijn vrijheid dan weer op om zijn broer in leven te houden: hij laat zich door een oude schoolmaat van Joe omkopen om pakjes over de grens te smokkelen, in ruil voor de belofte dat de partijtop Joe op andere gedachten zal brengen. Anders dan Mel gelooft Fergus echter niet in voorbestemming en neemt hij het lot uiteindelijk in eigen handen. Hij stopt met de koerierdienst, overhaalt zijn vader de gevangenis toestemming te geven om Joe aan de sondevoeding te leggen en verlaat Noord-Ierland om in het buitenland aan een eigen toekomst als dokter te bouwen.

Eén van Dowds grootste talenten is dat ze, ondanks de zware thematiek en de verschillende historische lagen, het dagelijkse leven nooit uit het oog verliest. Herkenbare thema's als een prille puberliefde, familiaal conflict en vriendschap krijgen evenveel gewicht als moeilijke politieke thema's of ethische vraagstukken als de waarde van een mensenleven en het recht om over andermans leven te beslissen. Fergus' machteloosheid wanneer hij zijn broer tevergeefs probeert te overhalen om te stoppen met de hongerstaking is even invoelbaar als zijn verlangen naar Cora. Naast een verhaal over The Troubles is Moerasmeisje in de eerste plaats een verhaal over een adolescent die in de schemerzone tussen jeugd en volwassenheid voor zijn eigen keuzes, verantwoordelijkheid en dromen moet vechten. Fergus groeit enorm naarmate het boek vordert. Zijn vastberadenheid overwint elke twijfel. Gesteund door de dromen over Mel evolueert hij van een machteloze toeschouwer naar een vrij en daadkrachtig individu. Op zoek naar een eigen identiteit laat hij zijn jeugd (door zijn woonplaats te verlaten ook letterlijk) achter en begint hij als jongvolwassene vastberaden aan een nieuwe toekomst.

Net als in Een helle kreet hoor je in Moerasmeisje ook de muziek. Niet alleen door de vele verwijzingen naar of fragmenten uit bekende popliedjes; ook stilistisch is de invloed opmerkelijk. De ingenieuze opbouw van het boek doet denken aan een minutieus gecomponeerd muziekstuk waarin vorm en inhoud elkaar tot een hoger niveau tillen. In het begin staan Mels geschiedenis en Fergus' verhaal los van elkaar. Langzaamaan krijgen de dromen over Mel meer betekenis en raken beide verhaallijnen verstrengeld. Het verhaal van Mel sijpelt Fergus' leven binnen. De grens tussen droom en werkelijkheid vervaagt. Mel houdt hem in de greep, beïnvloedt zijn gedachten en daden en zal uiteindelijk zelfs als een orakel fungeren. Zo beslist Fergus te stoppen met de koerierdienst na een droom over Mel: 'Neem mij. "Oké, Mel, meisje," fluisterde hij. "Als jij het kunt, kan ik het ook."' Fergus put kracht uit het verleden om in te grijpen in het heden. Mel berustte in haar lot en werd onschuldig geofferd. Maar, zo drukt Felicity, de archeologe die het onderzoek naar Mel leidt, hem op het hart, '"We doen meer kwaad door zondige nalatigheid dan door zondige daden."' Enkel dit argument kan Fergus' vader overhalen het lot van Joe in eigen handen te nemen. Als een orgelpunt komen beide verhalen in de laatste droom samen. Wachtend op haar dood aan de galg, voorspelt Mel: 'Ik voorzag jaren van geweld, oude grieven opduikend in volgende generaties, opnieuw verschijnend in een andere vorm.' Het is alleen jammer dat de weergave van het IJzeren Tijdperk zelf minder overtuigt. In Mels getuigenis werkt het hedendaagse perspectief te veel door, wat een gekunstelde sfeer in de hand werkt.

Moerasmeisje werd postuum uitgegeven. Dowd wist dit boek, dat barst van optimisme en zin in het leven, in enkele maanden te voltooien voor ze in augustus 2007 stierf aan borstkanker. Het laatste boek dat Dowd kon afwerken is Solace of the road. Het is nu ongeduldig wachten op de Nederlandse vertaling. [Marit Trioen] Verberg tekst

Als Fergus McCann (18) met oom Tally illegaal turf steekt in de heuvels van Ierland, vindt Fergus, diep in het moeras, het opgekrulde lichaam van een meisje. Het ziet ernaar uit dat ze is vermoord. Fergus leeft te midden van de onlusten tussen de katholieken en de protestanten (1980) met alle nuances, het onrecht en gevaar. Terwijl zijn broer Joe, IRA-lid, in hongerstaking is in de gevangenis, probeert Fergus zich te concentreren op zijn examens en sluit hij vriendschap met Owain, een jonge Britse soldaat. Fergus' gevoelens voor Cora, de dochter van de archeologe die het moerasmeisje onderzoekt, groeien. In zijn dromen hoort hij een stem die langzaam het mysterie van het moerasmeisje onthult. Een prachtig geschreven historische jeugdroman die sprankelt van levenslust. Het verhaal, dat soepel wisselt van vertelperspectief, heeft subtiele wendingen. Door de goede vertaling blijft de taal levendig, sfeervol en rijk. Postuum verschenen roman van een veelbekroonde, jong overleden Brits-Ierse auteur, bekend van 'Een helle kreet'. Winnaar Bisto Book of the Year Award voor Ierse kinder- en jeugdboeken en de Carnegie Medal 2009. Een aanrader, ook voor volwassenen. Vanaf ca. 15 jaar. Verberg tekst

Dit verhaal speelt zich af in Noord-Ierland in 1981 toen de hongerstaking van IRA-leden in de beruchte Maze-gevangenis op zijn hoogtepunt was. Fergus’ broer is een van hen.
In een turfwinning aan de grens tussen Noord- en Zuid-Ierland ontdekken Fergus en zijn oom, bij het illegaal turfsteken, het gemummificeerde lijk van een meisje. Er stellen zich enkele problemen. Aan wie moeten ze melden dat er een lijk ligt? Op welk Ierland ligt het lijk? En wat als ze dan moeten bekennen dat ze op Zuid-Iers grondgebied illegaal aan het turfsteken waren?
Fergus zit in zijn laatste jaar secundair onderwijs. Hij is een briljant student en hoopt op een beurs om in Schotland geneeskunde te kunnen studeren. Hij wil weg uit Noord-Ierland en weg van de politieke spanningen. Anders dan zijn broer wil hij er niets mee te maken hebben. De werkloosheid is hoog in Noord-Ierland. Om iets bij te verdienen runt zijn moeder een B&B, maar door de onveilige situatie komen er zelden gasten.
Fergus raakt in de ban van het veenmeisje. Wie was ze? Hoe is ze gestorven en waarom? Wanneer leefde ze? Het veenmeisje beheerst zijn gedachten. Hij noemt haar Mel. Hij droomt over haar. (Deze dromen zijn cursief gedrukt.)  Elke morgen als hij gaat joggen loopt hij langs de vindplaats. Als een groep archeologen uit Noord- en Zuid-Ierland aan de opgraving begint, komen een moeder en haar dochter bij Fergus thuis logeren. Daar groeit de angst omdat de toestand van de hongerstakende broer verslechtert. Binnen het gezin is er onenigheid: vader keurt de hongerstaking goed, moeder is tegen. Fergus probeert zijn broer om te praten, maar het helpt niet.
Tijdens het joggen passeert Fergus de grenspost, bewaakt door steeds dezelfde jonge dienstplichtige, Owain. Hij komt uit Wales en heeft evenals Fergus de pest aan de conflicten. Er is echter nog iemand die gezien heeft dat Fergus vertrouwelijk omgaat met de grenswacht. Een dorpsgenoot, die zich voordoet als IRA-lid, chanteert Fergus door te beloven dat de leiding van het IRA zijn broer opdracht zal geven te stoppen met hongerstaken als Fergus koerier wil spelen. Met grote tegenzin brengt Fergus pakjes heen en weer over de grens. Alleen met zijn oom durft Fergus open te praten.
Via de archeologen volgt hij het verloop van het onderzoek. Mel zou in de IJzertijd geleefd hebben en ze is waarschijnlijk geofferd om de goden gunstig te stemmen.
Fergus wordt verliefd op Cora, de archeologendochter. Maar het blijkt een meisje te zijn dat zich moeilijk kan binden. Ondertussen zit hij volop in zijn eindexamen. De vriend van zijn broer sterft door de hongerstaking en het IRA stopt na tien doden met de actie. Broer Joey wordt in coma naar het ziekenhuis gebracht. Zijn ouders zijn het oneens over wel of niet kunstmatig voeden. Moeder en Fergus winnen het pleit en Joey krijgt een infuus.
Ondertussen ontdekt Fergus dat de opdrachtgever waarvoor hij koerier speelt niet voor het IRA werkt maar dat het een ordinaire smokkelaar is. Ook zijn oom waarin hij zoveel vertrouwen heeft, speelt dubbel spel. Zijn ‘vriend’, de grenswachter, komt om bij een bomaanslag. Fergus is opgelucht als hij eindelijk de veerboot naar Schotland kan nemen om geneeskunde te gaan studeren.
Dit is een prachtige jeugdroman over de bloedige strijd in Noord-Ierland. Het duurt even eer je klaar ziet in al de afkortingen: provo, RUC … maar het verhaal is mooi opgebouwd. Een jongen op de grens van volwassenheid in een verscheurd land en de geschiedenis van een meisje dat zoveel eeuwen geleden in hetzelfde land woonde en ook gewelddadig stierf, worden mooi door elkaar geweven. Ook het mechanisme van hoe een verzet-/terreurorganisatie werkt en welke drukkingsmiddelen ze gebruiken, wordt duidelijk. Een authentiek, ontroerend en spannend boek.
Verberg tekst