Op een windstille julidag maakt de dominee de oversteek naar het eiland waar Hans Barrøy en zijn gezin wonen. Het eiland draagt hun naam, Barrøy, en buiten Hans, zijn vrouw Maria en dochter Ingrid, die gedoopt zal worden, zijn oude vader Martin en zwakbegaafde zus Barbro leven er alleen maar schapen en vogels. Deze plek voor de kust van Noorwegen is een kleine kilometer lang; Barrøy is een eiland met veel rotsen, kleine grazige dalen en witte stranden. Eind negentiende eeuw zijn er veel zulke eilanden waarop al generaties lang dezelfde familie woont. Ze houdt er schapen en droogt stokvis en in de winter gaat de man des huizes mee met de boten die op kabeljauw bij de Lofoten vissen. Het is een ruig en geïsoleerd bestaan, waar na de storm op de stranden andermans leven aanspoelt.

De personages van de Noorse schrijver Roy Jacobsen zijn bijna onzichtbaar voor de rest van de wereld. Als de eilanders niet hard labeuren, dromen ze: Hans van een kade zodat grotere boten kunnen aanmeren, Maria van een nog kleinere plek en meer kinderen. Het blijft echter bij één dochter, Ingrid, slim, vlug en zelfredzaam, die haar erfrecht in eigen handen neemt. De subtiele verschuivingen in het duidelijk afgebakende 'mannen- en vrouwenwerk' effenen de weg voor haar toekomst. Als je uiteindelijk alle kleine veranderingen optelt, blijken die voor Ingrid een wereld van verschil te maken.

Dreiging

Soms belanden er ook vreemdelingen op Barrøy. Een van hen maakt Barbro zwanger, een ander is op de vlucht voor de politie en bedreigt het gezin. Dat blijkt een sleutelmoment in de roman, want dan wordt duidelijk wie er baas is op het eiland.

De onzichtbaren lijkt misschien een idyllische vertelling te worden, maar die indruk duurt niet lang. De roman is een grootse literaire reis vol beeldschone zinnen. In de lijn van het trage leven op het eiland neemt je leessnelheid af en sla je de bladzijden steeds voorzichtiger om. Wat er gebeurt, is niet zo tragisch en overweldigend dat je het amper kunt vatten, maar dit boek overweldigt je wel. Misschien heeft het met deze tijd te maken, waarin je gedwongen wordt om over je eigen 'kosmos in een notendop' na te denken, over dat eiland waar je werd vastgezet en nu misschien niet meer vanaf wilt. Is het de tijdgeest die deze roman, getipt op de shortlist van de Man Booker International Prize en de International Dublin Literary Award, zo bijzonder maakt?

Proef geduldig van Roy Jacobsens woorden, net zoals een eilander, 'niet bevangen door angst, maar door ernst', en leer een eiland kennen dat zelfs in de zwaarste stormen niet ten onder gaat.

Vertaald door Paula Stevens, De Bezige Bij, 256 blz., 21,99 € (e-boek 11,99 €).

Verberg tekst

Ingrid Barrøy droomt van het vasteland. Niet omdat haar leven op een eiland voor de Noorse kust zwaar is – hard werken schrikt haar niet af, geeft ook zin aan het bestaan – maar puur uit nieuwsgierigheid. Hoe ziet de wereld eruit als die wereld niet beperkt is tot een paar vierkante kilometer land te midden van een woeste, koude zee?

Haar vader Hans denkt daar anders over. Het is zijn eiland, van hem alleen, en die vrijheid wil hij niet opgeven. Maar hij wil het vasteland wel iets dichterbij hebben. Hij droomt van een kade waar het melkschip wekelijks kan aanleggen. Dan zou hij koeien kunnen kweken en hoeft hij niet zelf naar de handelspost te zeilen. Grootvader Martin vindt het een dwaas plan maar nu zijn krachten tanen, heeft zijn zoon beslissingsrecht – zo zit de natuurlijke orde in elkaar – en dus bouwen ze samen een nieuwe voorraadschuur en heien ze palen voor een aanlegsteiger.

Daar denkt de wind dan weer anders over: hij droomt van vrije passage, dat gebouw staat zijn adem in de weg. Machteloos moet het gezin toekijken hoe de schuur tot wrakhout herleid wordt. Maar van opgeven is geen sprake: de storm blaast omver, de mens bouwt weer op.

Alleen Barbro, de tante van Ingrid, droomt nergens van. Sommige mensen zouden haar zwakzinnig noemen, anderen zouden haar als wijs bestempelen. In elk geval heeft zij geen last van ontsnappingsdrang of hoogmoed. Toch, zo blijkt, heeft zij de toekomst van het eiland in handen.

Nietig zijn ze, de Barrøys. Terwijl ze strijden tegen de almachtige elementen, vraag je je af wie gelijk heeft: de koppige Hans of de avontuurlijke Ingrid. Maar maakt het uit? Beiden zijn amper zichtbaar op hun eiland en hun dromen zijn tegelijk te groot en te klein. Een kade zal het verschil niet maken, en wat is het vasteland waard als je je familie moet verlaten?

Roy Jacobsen schrijft met mededogen. Zijn personages bedoelen het goed, het is niet hun schuld dat ze ten prooi vallen aan fata morgana’s: dromen van onbereikbare horizonten, het zit in de mens ingebakken. Oog voor detail heeft de Noorse schrijver ook. Omstandig beschrijft hij het ruwe boeren- en vissersleven op zulke eilanden. Dat draagt bij aan de geloofwaardigheid, maar soms krijg je het gevoel dat je een heemkundig verslag leest, alsof Jacobsen zijn research etaleert en geen enkele obscure vissersterm onbenut wil laten.

Voor wie van pastorale familiegeschiedenissen houdt, is De onzichtbaren een aanrader, maar evengoed kun je afknappen op deze zoveelste saga over de kleine mens versus de natuur.

***

De Bezige Bij (oorspronkelijke titel: De usynlige), 252 blz. - €21,99.

Verberg tekst

Evenals in 'Wonderkinderen' ontmoet de lezer hier een kind dat opgroeit met tegenwind. Letterlijk en figuurlijk. Het is 1913, Ingrid (3) woont op het fictieve eilandje Barrøy in Noord-Noorwegen met haar ouders (Hans en Maria), Hans' vader en zuster (Martin en Barbro). Vanaf Barrøy kunnen de bewoners het vasteland zien, maar vanaf daar is het eiland onzichtbaar. De vrouwen knopen en repareren netten, verzamelen vogeleieren, snijden turf, kweken groenten en aardappelen, verzorgen het vee. Allemaal volgens de tradities van generaties. Ingrid groeit op en leert van haar vader 'naar de zee te kijken en niet bang te zijn als de zee op haar onstuimigst en leerzaamst is.' 's Winters gaat Hans naar de Lofoten om vis te vangen en te handelen; de vrouwen beheren huis en haard. Als jong meisje treedt Ingrid in dienst bij een rijke familie aan de wal en in 1928 keert ze, noodgedwongen, terug. Het boek leest als een schilderijenexpositie. Landschappen en taferelen trekken aan de lezer voorbij. Chronologisch opgebouwd in de derde persoon. Knap vertaald! Waanzinnig mooi boek voor volwassenen die van het Noorden houden en van overleven in barre omstandigheden. Verberg tekst