Mariana Enríquez is de ongekroonde koningin van de gothic horror. Vijf jaar geleden brak de Argentijnse auteur internationaal door met Ons deel van de nacht , een monumentale roman die van haar een literaire rockster maakte. Ook haar verhalen vinden gretig aftrek. Een zonnige plek voor sombere mensen is haar derde bundel die in het Nederlands verschijnt en hij is zo mogelijk nog sterker dan De gevaren van roken in bed en Dingen die we verloren in het vuur . De titel is ontleend aan William Somerset Maugham. De schrijver noemde de Franse Rivièra ooit “een zonnige plek voor sombere mensen” en die omschrijving lijkt ook wonderwel van toepassing te zijn op de setting van deze twaalf dystopische verhalen.

Aan de conventies van het genre heeft Enríquez lak. De horror zit bij haar niet in bovennatuurlijke effecten, maar in de verschrikkingen van alledag, want de wereld is van zichzelf al angstaanjagend genoeg. Het kwaad is alomtegenwoordig: in de stad en op het platteland, in de villa's van de rijken en in de krottenwijken. Haar jongste bundel kwam tot stand tijdens de pandemie en dat is aan het resultaat te merken: het is allemaal ziekte, dood en lichamelijk verval wat de klok slaat. De verhalen krioelen van de moorden en zelfmoorden, verkrachtingen en ontvoeringen, en ook disfunctionele en gebroken gezinnen zijn er niet te kort. Bovendien heeft de auteur oog voor klassenongelijkheid, maatschappelijke en economische problemen en het toenemende geweld in de samenleving.

Kipfilet met rode aderen

Vergeleken bij de gevaren van het dagelijkse leven stellen ouderwetse spookverschijningen natuurlijk niet zoveel voor. Sommige geesten zijn wraakzuchtig en haatdragend, andere juist heel zachtaardig, maar de meesten zijn volkomen onschadelijk. De personages converseren niet alleen met hen, ze gaan er zelfs mee naar bed. Het zijn ordinaire metaforen voor trauma's en schuldgevoelens, of emanaties van de gewelddadige geschiedenis van Argentinië en Latijns-Amerika.

Wat dat laatste betreft is het openingsverhaal typerend voor de werkwijze van de auteur. De verteller van 'Mijn droevige doden' woont in een buurt die geteisterd wordt door drugsbendes en oefent een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit op treurende geesten. Het horrorgenre wordt ingezet om de hedendaagse problemen van de Latijns-Amerikaanse samenleving aan te kaarten: endemische armoede, corruptie en onveiligheid.

De veelal vrouwelijke personages leven in een “constante staat van ongeluk” en torsen een loodzware rugzak mee. Ze ondergaan de gekste transformaties, hebben een vleesboom in de baarmoeder (“een soort kipfilet met rode aderen”) of ondergaan de verschrikkingen van de menopauze. Er wordt gefocust op de metamorfosen van het vrouwelijk lichaam, maar het grootste gevaar schuilt niettemin in de gewoonste bezigheden. Na het lezen van deze bundel zal de lezer wel twee keer nadenken voor hij nog een vintage kledingstuk koopt, reageert op een bericht van een onbekend nummer, of een handje toesteekt bij de maaltijdbedeling aan daklozen.

De meeste verhalen spelen in Buenos Aires, maar af en toe onderneemt de auteur een excursie naar een uitgestorven dorp op de pampa ('Een lokale kunstenaar') of een landhuis dat door de Argentijnse dictatuur als martelcentrum werd gebruikt ('Het gezang van de hyena's'). De verteller van het titelverhaal reist zelfs af naar Los Angeles. Daar documenteert ze zich voor een reportage over de mysterieuze dood van een Canadese toeriste, die in 2013 is verdronken in de watertank van het beruchte Cecil Hotel. Deze waargebeurde geschiedenis ademt een immense troosteloosheid.

Virale video's, stadslegenden en volksmythen vormen de grootste inspiratiebron voor Enríquez, een fervent bewonderaar van Stephen King, Thomas Ligotti, Silvia Plath en David Lynch. Ze excelleert in misselijkmakende beschrijvingen en vrolijkt al die gruwelen op met een forse dosis morbide humor, in een hypnotiserende, eigenzinnige stijl. Wie aan het einde van haar verhalen een catharsis verwacht, komt van een koude kermis thuis, want in haar wereld staat alles permanent op instorten en de woorden 'gerechtigheid' of 'verlossing' staan niet in haar woordenboek. Een zonnige plek voor sombere mensen is een uitstekende oefening in de kunst van het verliezen. Het is een labyrint zonder uitgang waarin je eeuwig kunt blijven ronddolen.

Vertaald door Peter Valkenet. De Bezige Bij, 256 blz., € 23,99 (e-boek € 12,99) Oorspr. titel: 'Un lugar soleado para gente sombría'.

La reina del terror, de koningin van de horror. Zo wordt de Argentijnse schrijfster Mariana Enríquez (1973) vaak genoemd. Die bijnaam komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. Vraag Enríquez naar haar favoriete schrijver en de kans is groot dat ze Stephen King noemt. En de trukendoos van het genre kent voor haar geen geheimen, zoals ze breeduit liet zien in haar vuistdikke, veelbekroonde roman Ons deel van de nacht (2019).

Het was duidelijk dat Enríquez in die roman méér wilde dan ons trakteren op een potje griezelen. De lange armen van de Argentijnse oligarchie, de Vuile Oorlog tijdens de militaire dictatuur (1976-1983), seksuele identiteit, ziekte: het zijn belangrijke onderwerpen in Ons deel van de nacht. Jammer alleen dat ze overschreeuwd worden door de horrorelementen. Maar misschien werd het boek juist daardoor zo'n grote hit in de Spaanstalige wereld?

Hoe dan ook, in de verhalenbundel Een zonnige plek voor sombere mensen is Enríquez veel beter op stap. Het is, na De gevaren van roken in bed (2009) en Dingen die we verloren in het vuur (2016), haar derde en beste bundel tot nu toe. Het eerste dat opvalt is dat hij net als zijn twee voorgangers op de kop af twaalf verhalen telt. Daar hoeven we niet per se een esoterische getallensymboliek achter te zoeken. Het is veel simpeler: Enríquez is een fervent liefhebber van popmuziek. Zo schrijft ze altijd met muziek op (in het dankwoord vermeldt ze welke dat voor dit boek was). En in 2023 publiceerde ze een boek waarin ze uitlegt waarom ze zo van de Engelse band Suede houdt. Welnu, de opzet van haar verhalenbundels ontleent ze aan die van een popalbum, waarvoor twaalf nummers een soort standaard is.

Om de vergelijking maar meteen door te trekken: op dit album staan vrijwel alleen maar erg goede nummers. En, ook niet onbelangrijk: de variatie is groot, al hebben de verhalen wél met elkaar gemeen (naast de horrorelementen natuurlijk) dat de hoofdpersonen vrouwen zijn. Op één uitzondering na, Het gezang van de hyena's. Daarin volgen we twee mannen tijdens een excursie naar een zomerpaleis met een lange geschiedenis. Daarvan maakt ook de Vuile Oorlog van de militaire dictatuur deel uit en dat ondervinden de bezoekers aan den lijve.

Het openingsverhaal (Mijn droevige doden) zou je sociaal geëngageerd kunnen noemen. Het speelt zich af in een onveilige buitenwijk in Buenos Aires, waar berovingen, ontvoeringen, inbraken en afrekeningen aan de orde van de dag zijn. De dodelijke slachtoffers die daarbij vallen maken 's nachts hun opwachting als geestverschijningen, maar daar schrikt de verteller (een alleenstaande buurtbewoonster van in de zestig) niet van. Integendeel, ze bekommert zich juist om deze veelal jonggestorven doden. Ze noemt hen 'mijn verantwoordelijkheid' en dat doet een sprankje hoop opflikkeren in 'een stad die het allemaal ook niet meer weet'.

Het titelverhaal speelt zich af in Los Angeles en is gebaseerd op een true crime. Het gaat om de dood van Elisa Lam, een Canadese studente die gevonden werd in een watertank op het dak van een hotel. Het zou zelfmoord geweest zijn, maar er doen ook andere theorieën de ronde, die mede gevoed werden door een onheilspellend filmpje op YouTube waarin te zien is hoe Lam vlak voor haar dood raadselachtig gedrag vertoonde in een door haar stilgezette hotellift. De hoofdpersoon van Enríquez' verhaal is een Argentijnse journaliste die een artikel over de spirituele cultus rond Elisa Lam wil schrijven en het tijdens haar onderzoek te stellen krijgt met een spook uit haar eigen verleden in Los Angeles: de overleden junk met wie ze een verhouding had.

Er gebeuren vreemde dingen in Enríquez' verhalen, maar dat vergeet je al snel en alleen dat al maakt duidelijk dat ze boven het horrorgenre uitstijgen. In Metamorfose maakt ze volstrekt aannemelijk dat een vrouw erin slaagt om een uit haar lichaam verwijderd myoom terug te laten plaatsen zodat haar lichaam weer compleet is. Iedereen, zo denk je dan, heeft zo zijn eigen manier om de strijd aan te binden tegen verval en aftakeling. En in Julie leren we een jonge vrouw kennen die in de gewone wereld als een paria wordt beschouwd en behandeld, maar in haar eigen wereld helemaal aan haar trekken komt dankzij de onzichtbare doden die haar beminnen. Waarom zou je haar dat niet gunnen of zelfs blij worden voor haar?

De verhalen in Een zonnige plek voor sombere mensen beklijven. Keer op keer slaagt Enríquez erin om het vreemde vanzelfsprekend te maken. Wen er maar aan, dat is de ongeschreven boodschap. En dat doen we.

Fictie

Mariana Enríquez

Een zonnige plek voor sombere mensen.

Vertaling uit het Spaans: Peter Valkenet. De Bezige Bij; 256 pagina's; € 23,99.

Mariana Enríquez wordt vaak de koningin van de horror genoemd.

Een duistere, onconventionele verhalenbundel over gewone mensen, met name vrouwen, wier levens compleet overhoop worden gehaald. In twaalf vervreemdende verhalen vertelt Enriquez over liefde, tegencultuur, ouderschap en het duistere verleden van Argentinië. Zo wordt een buurt geteisterd door geesten, smelten de gezichten van familieleden weg, dwaalt het spook van een verdronken meisje rond in een vervallen hotel en veranderen vrouwen in vogels bij een rivierbedding. Deze gebeurtenissen werpen licht op de schaduwen van het dagelijks leven, waarbij de grenzen tussen goed en kwaad vervagen. In indringende stijl en met psychologische diepgang geschreven. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep. Let op: dit boek bevat expliciete geweldsscènes. Mariana Enriquez (Buenos Aires, 1973) is een wereldberoemde Argentijnse schrijver, onderwijzer en journalist. Eerder verschenen van haar hand de roman 'Ons deel van de nacht' en de verhalenbundel 'De gevaren van roken in bed’.