Voorlaatste Harry Potter wordt wereldwijd gelanceerd op 16 juli

De gelauwerde Britse schrijfster A.S. Byatt - in 1990 won ze de Booker Prize voor de roman Possession - gooide twee jaar geleden, kort na het verschijnen van Harry Potter en de Orde van de Feniks, de knuppel in het hoenderhok. Ze kon zich nog indenken waarom kinderen van de Harry Potter-boeken houden, al moest ze daarvoor wel Freud van stal halen. De psychoanalyticus had de 'familie-fantasie' beschreven. Een jong kind, ontevreden met zijn doorsnee ouders en huis, bedenkt dat hij eigenlijk van adellijke komaf is en voorbestemd om een held te worden. Het komt mooi overeen met de geschiedenis van Harry Potter.

Als baby komen zijn beide tovenaarsouders om het leven door toedoen van de wrede Lord Voldemort. Harry wordt te vondeling gelegd bij zijn onuitstaanbare oom en tante. Echte Dreuzels, gewone mensen zonder magische krachten. Maar als zijn elfde verjaardag nadert, krijgt hij een brief om zich te melden aan Zweinsteins Hogeschool voor Hekserij & Hocus-Pocus...

Allemaal prima voor kinderen, aldus A.S. Byatt, maar wat drijft al die miljoenen volwassenen die inmiddels ook - al of niet in het geniep - verslingerd zijn geraakt aan de Harry Potter-boeken? Hoe konden verschillende Harry Potter-titels in Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en talloze andere landen op de eerste plaats van de bestsellerlijsten opduiken? Byatt: "Dit is geschreven voor mensen, wier verbeeldingskracht is bepaald door tv-cartoons, soaps, reality-tv en roddelbladen." Rowlings boeken spreken een generatie aan die "niks wist of gaf om mysteries", en niet in staat was om "namaak-magie te onderscheiden van echte".

De tirade, die werd afgedrukt in The New York Times, kwam Byatt niet op veel bijval te staan. Charles Taylor, leidend criticus van de Amerikaanse literaire website Salon, beschuldigde Byatt ervan een 'galbeker' over Rowling te hebben uitgestort. "We hebben hier te maken met een misdienaar in de tempel van de hoge cultuur die de deuren dichtsmijt zodra het onwetende gewone volk, dat van popcultuur houdt, komt aankloppen", sneerde Taylor. "De kale waarheid", zei hij, "is dat Byatt gereduceerd is tot een voetnoot in de academische geschiedenis, terwijl Rowling in haar vuistje mag lachen in gezelschap van andere 'niet-literaire' schrijvers als Alexandre - De drie musketiers - Dumas of Sir Arthur Conan - Sherlock Holmes - Doyle."

Stephen King

De Amerikaanse horrorschrijver Stephen King, die zelf ook iets weet van bestsellers en daarop gebaseerde bioscoopsuccessen, noemde Harry Potter en de Orde van de Feniks een 'dreun' van een boek en hij prees Rowling als "een geboren verhalenverteller, die barst van knotsgekke, levendige ideeën en de tijd van haar leven heeft".

Ian Rankin, schrijver van de Inspecteur Rebus-serie, zat juist op zijn vakantieadres op Menorca de nieuwe Harry Potter te lezen, toen The Daily Telegraph hem om commentaar op Byatt belde. "Mijn kinderen zijn er enthousiaster over dan ik", zei Rankin, "maar ik denk dat het goed is. Rowling claimt nergens dat ze hoogstaande literatuur schrijft. Ze is gelukkig met het schrijven van populaire romans, die zowel door kinderen als volwassenen worden gewaardeerd. Maar haar boeken geven ons ook een troostend gevoel dat er altijd de kans op magie bestaat, net buiten ons gezichtsveld. Dus er zit ook iets heel serieus in."

J.K. Rowling - toen haar eerste Potter-boek verscheen, vond uitgever Bloomsbury het beter om niet haar voornamen Joanne Kathleen te vermelden; het zou jongens wellicht afschrikken als ze wisten dat de auteur een vrouw was - zegt zelf nu al jaren dat ze geen idee heeft waarom Harry Potter zo massaal is omarmd door jong en oud. "Ik kan die vraag niet beantwoorden", zei ze in 2003 nog maar eens tegen The Times. "Het klinkt onoprecht, maar ik denk er niet zo over na. Als je het te veel gaat analyseren, ben je verloren."

Van de Harry Potter-boeken zijn tot nu toe wereldwijd 270 miljoen exemplaren verkocht in 63 talen. Maar natuurlijk is Harry Potter ook hype en commercie, met films, computerspellen, poppen, beddenlakens. Volgens het blad Forbes mag J.K. Rowling, met haar Assepoesterleven van bijstandsmoeder tot miljardair, zich inmiddels rijker noemen dan de Britse koningin. Rowling doet dat laatste af als een anekdote. "Voor het geld moet ik het al lang niet meer doen. Ik schrijf om mezelf voldoening te geven en uit loyaliteit met mijn fans."

Dat soort geheimzinnigheid houdt de hype natuurlijk in stand, maar er is zeker veel meer aan de hand met Harry Potter. Misschien is het nog tien, twintig jaar te vroeg om te zeggen of Potter kan standhouden zoals Alice in Wonderland of Winnie the Pooh. Maar volgens kenners, onder wie de Amerikaanse professor kinderliteratuur Judith Terry, heeft Potter alles in zich wat hem tot minimaal een potentiële klassieker maakt: er is de ouderwetse strijd tussen goed en kwaad, een mooi trio van Harry Potter en zijn vrienden Ron Wezel en Hermelien Griffel dat geheimen moet oplossen, een kostschool met standsverschillen en gelukkig nog geen gezeur over cholesterol in het eten.
J.K. Rowling heeft in ieder geval al één sprong naar de eeuwigheid gemaakt. Haar Engelse woord voor Dreuzel - Muggle - is inmiddels opgenomen in de Oxford Dictionary. Toen haar werd verteld dat er zelden woorden uit dit woordenboek worden verwijderd, kon ze slechts lachend reageren: "Dat zou vreselijk gênant zijn, niet? Hetzelfde als te worden omgesmolten bij Madame Tussaud's. Daar wil ik nooit eindigen, want er komt altijd een dag waarop ze je omsmelten en in een ander persoon veranderen."

Harry Potter and the Half-Blood Prince, het voorlaatste boek in de serie, wordt op 16 juli wereldwijd gelanceerd en zal - gezien de voorbestellingen - alle vorige records nog eens breken. Rowling, nog net geen veertig, schreef het in wellicht de gelukkigste periode van haar leven, opnieuw getrouwd en na dochter Jessica uit haar eerste huwelijk met een Portugese journalist nu ook moeder van zoontje David. Ze heeft er nooit een geheim van gemaakt dat ze het slothoofdstuk van het nog titelloze zevende en onherroepelijk laatste deel - Harry heeft dan Zweinsteins Hogeschool voor Hekserij & Hocus Pocus doorlopen - al heeft geschreven en het ergens veilig heeft opgeborgen: in een kluis bewaakt door trollen en dan weten Potter-lezers wel hoe laat het is.

Alice in Wonderland

Potter in cijfers

- In voorverkoop van Harry Potter 6 waren eind juni via het internet al 1,4 miljoen exemplaren gereserveerd.

- De officiële prijs is 16,99 pond (25 euro), maar klanten van Amazon.com krijgen het boek aan 17.99 dollar (14,20 euro). Op azur.be is het te bestellen voor 13,50 euro (+ 1,50 euro verzendingskosten).

- J.K. Rowling verdiende tot nog toe een half miljard pond (een slordige 735 miljoen euro) aan 270 miljoen verkochte boeken, in 63 talen.

- Al rekent Rowling vandaag vooral in dollars: in de VS alleen heeft ze al 103 miljoen boeken verkocht. Haar Amerikaanse uitgever - die in 1997 de uitgeefrechten kocht voor 105.000 dollar (83.000 euro) verdient jaarlijks 220 miljoen dollar (174 miljoen euro) aan de Harry Potter-boeken.

- De nieuwe Harry Potter komt in de States uit op 10,8 miljoen exemplaren. Geen boek deed ooit beter. Bij de vorige waren er dat 8,5 miljoen.

- De eerste Harry Potter was in 2004 op de Nederlandse markt al aan zijn 34ste druk toe.

Verberg tekst

Harry Potter doet het licht uit

In het internettijdperk is een boek haast besproken voor het van de drukpers rolt. Na een zeer strikt embargo (altijd goed voor een flinke mediahype) lag de Engelstalige editie van Harry Potter and the Half-Blood Prince vrijdag om middernacht, Britse tijd, in de winkels. Overal ter wereld sloegen de fans aan het lezen en becommentariëren. De meningen zijn nu al verdeeld, maar dat de nieuwe Potter een heel stevige dark side heeft, daarover bestaat geen twijfel. Zelfs de recente bomaanslagen in Londen blijken niet zo ver van Rowlings magische wereld.

Londen / New York

Reuters / The Independent

Luttele uren na de release van The Half-Blood Prince werd het internet al overspoeld met alle mogelijke vergelijkingen: Harry werd op één lijn gezet met Luke Skywalker uit Star Wars, met koning Henry V en koning Arthur. Samenvattingen duiken op met een haast onwelvoeglijke snelheid. De auteurs van die synopsissen hebben zich immers eerst door maar liefst 607 pagina's magie en mysterie moeten worstelen.

De BBC-website heeft zelfs een speciale Potter-review blog opgezet, waarbij een redactielid de digitale lezers kond doet van zijn opmerkingen nog voor hij zelf de nieuwe hardcover helemaal verslonden heeft. "Ik heb net de laatste woorden van het boek gelezen", zo schreef hij al om 4.30 uur zaterdagmorgen. "In veel opzichten is dit boek louter de mise-en-scène voor het laatste Potter-verhaal dat Rowlings nu nog rest. Veel van de Halfbloedprins was ofwel een herhaling van wat we al gezien hadden, ofwel ging het gebukt onder Rowlings pogingen om haar verhaallijnen en personages in stelling te brengen voor die finale."

The Independent on Sunday publiceerde een recensie met dezelfde teneur. "Het boek is wijdlopig, futloos en niet bijzonder goed geredigeerd, misschien een tikkeltje minder inventief dan de voorgaande afleveringen. Er hadden best wel wat betere grappen in gekund. Er is een kloof tussen de teenangst en de humor, die meer op jongere kinderen gericht lijkt."

Andere vroege recensenten zwaaiden met meer lof, sommigen zelfs met karrenvrachten complimentjes. Daarvoor haalden ze dan vooral aan dat Rowling de verwachting inloste dat ze zich deze keer zou buigen over de dark side van het leven op Zweinstein. "Een heel belangrijk personage wordt brutaal vermoord", schrijft Sandra Martin op www.theglobeandmail.com," en Harry blijft meer dan ooit alleen achter in zijn strijd tegen de duistere krachten van Voldemort." Martin vermijdt, net zoals veel anderen, om het verhaal te bederven door al te veel details te geven van de eigenlijke gebeurtenissen in het boek. Maar natuurlijk verschenen er binnen de kortste keren samenvattingen van de hele roman op het net.

The New York Times publiceerde een lange recensie enkele uren na het verschijnen, waarin de krant Rowlings prestaties vergeleek met die van J.R.R. Tolkien, die andere meer dan illustere fantasy-auteur. "Naargelang het verhaal vordert, wordt het almaar somberder. Uiteindelijk krijgt het zelfs uitdrukkelijk een miltoniaans inslag in al zijn duisterheid", zo stond in deze over het algemeen positieve evaluatie. Het grootste punt van kritiek in het gerenommeerde dagblad is - andermaal - hoe Rowling omgaat met de plotontwikkelingen die ze nodig heeft om haar lezers klaar te stomen voor het zevende en laatste deel.

Er waren zaterdag zelfs al recensies van recensies op het internet. "Je vraagt je af wat voor snellezer ze daar hebben. De recensie is niet alleen positief maar zelfs dweperig", zo staat te lezen op www.canmag.com, als commentaar op een andere recensie. Sommige critici linken de roman zelfs aan de recente bomaanslagen in Londen. The New York Times neemt daarbij het woord "unheimlich" in de mond. Harry en zijn vrienden sporen immers naar de magische kostschool Zweinstein vanuit King's Cross, het station waar op 7 juli een van de vier zelfmoordterroristen zichzelf opblies.

De Nederlandse editie van Harry Potter en de Halfbloedprins verschijnt pas in november.

1,5 miljoen voorbestellingen op Amazon

Honderdduizenden fans verzamelden vrijdagnacht in boekhandels over de hele wereld. In Groot-Brittannië alleen al gingen meer dan 2 miljoen exemplaren over de toonbank in de eerste 24 uur. Wereldwijd waren er zondagmorgen wellicht al zo'n 10 miljoen Halfbloedprinsen verkocht.

Het teken voor die stormloop was de verschijning, klokslag twaalf uur, van Joanne Rowling in Schotland. De schrijfster arriveerde met een limousine in Edinburgh Castle. Van achter een geheime deur kwam ze tevoorschijn in het kasteel, waar ze uit de nieuwe Potter voorlas. "Dit boek geeft een pak antwoorden", vertelde ze. "Ik kan niet wachten tot iedereen het gelezen heeft."

Terwijl zij sprak, stonden meer dan 300.000 lezers en lezertjes aan de kassa's van alleen al de Britse boekhandels. Sommige Potter-getrouwen hadden meer dan 16 uur gewacht en waren van de opwinding de uitputting nabij. Op het langverwachte uur bestormden ze de kassa's.

Even snel namen ze de eerste zinnen in zich op. "It was nearing midnight and the prime minister was sitting alone in his office", zo begint de nieuwe Potter. Velen zeiden dat ze van plan waren de 607 pagina's te verslinden voor het einde van die dag.

Er waren Potter-festijnen in Thailand, India, China, Japan, Singapore, overal in Europa, in Mexico en in de VS. In New Hampshire was er een vakantiekamp dat de boeken met een volle vorkheftruck wilde laten aanvoeren. In Australië bestormden duizenden Pottermaniacs, sommigen met levende slangen, de boekhandels. In Hongkong stond een jongetje buiten aan de winkel tegen een muur geleund, om al meteen te kunnen lezen.

Amazon.com registreerde wereldwijd 1,5 voorbestellingen, waarmee de Halfbloedprins meteen de grootste boekrelease is in het bestaan van de internetwinkel. Rowlings boeken hebben zich nu al een plek veroverd onder de meest gelezen werken ooit. Al moet ze het wel afleggen tegen de bijbel, de koran en Mao's rode boekje. Wereldwijd zijn al meer 250 miljoen Potter-boeken gedrukt sinds het eerste deel. Dat is nog steeds minder dan de kinderboeken van Dr. Seuss, waarvan al meer dan 400 miljoen exemplaren verkocht zijn.

Verberg tekst

Het lang verwachte deel zes in de beroemde Harry Potter-serie. De inhoud ervan is nog niet bekend gemaakt, maar wel bekend is dat het eerste hoofdstuk bestaat uit herschreven delen uit deel een die de auteur destijds heeft geschrapt. Het deel speelt zich af in Harry's zesde jaar aan Hogwarts School of Witchcraft and Wizardy: hij en zijn klasgenoten zijn dan 16 jaar. De halfbloed prins schijnt niet Harry Potter zelf of Voldemort te zijn (maar wie dan wel?). Deze zeer dikke pil zal op 16 juli 2005 tegelijkertijd uitkomen in Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, Canada, Australië en in het Engels in een groot aantal andere landen, waaronder Nederland. Tegelijkertijd verschijnt het boek net als de vorige delen in een editie voor de jeugd* en een voor volwassenen. Hierna verschijnt een afsluitend deel 7. Saillant detail is dat het Vaticaan bekend heeft gemaakt de boeken over de tovenaarsleerling niet in te delen bij de anti-christelijke ideologie, omdat ze kinderen juist het verschil tussen goed en kwaad tonen. Vanaf ca. 14 jaar. Verberg tekst