Emotie, wijsheid, humor: met deze drie kernwoorden leidt Joop Schafthuizen een bloemlezing in uit het oeuvre van zijn levensgezel Gerard Reve (1923-2006). Ze bevat vier afdelingen: verhalen, gedichten, brieven en beschouwend proza, telkens in chronologische volgorde gepresenteerd. De bloemlezing beoogt een nieuwe generatie lezers kennis te laten maken met deze auteur, die met W.F. Hermans, Harry Mulisch en Jan Wolkers het gezicht van de Nederlandse literatuur na de Tweede Wereldoorlog heeft bepaald.

Emotie is in Reves oeuvre een constante, en emotie mag niet verward worden met sentimentaliteit. In 'Veertien Etsen Van Frans Lodewijk Pannekoek Voor Arbeiders Verklaard' schrijft Reve in zijn typische badinerende stijl: "Oppassen voor sentimentaliteit, en alleen opschrijven wat de Waarheid is, opdat een goed gedicht ontsta". En in de afdeling 'Gedichten' lees je dan ook steengoede gedichten zoals 'Droom' (over zijn moeder) of 'Bekentenis', dat ik hier citeer: "Voordat ik in de Nacht ga die voor eeuwig lichtloos gloeit, / Wil ik nog eenmaal spreken, en dit zeggen: / Dat ik nooit anders heb gezocht / dan U, dan U, dan U alleen." (1965)

Deze bloemlezing van Schafthuizen introduceert de lezer in de overheersende thema's in Reves oeuvre: homoseksualiteit met de Meedogenloze Jongen als icoon, de strijd met koning Drank "die een schaamteloze sentimentaliteit veroorzaakt", zijn visie op en beleving van het rooms-katholieke geloof, zijn reflectie op het schrijverschap. Dat alles wordt met een ongeëvenaarde ironie beschreven, zonder dat die de kern van zijn visie aantast. De standpunten die Reve inneemt zijn reactionair soms en meestal conservatief. Maar ze zijn ook vaak wijs en terecht. Als ik nu zijn 'Brief uit Berlijn' uit 1962 herlees, geschreven kort na de constructie van de Berlijnse Muur, dan bezorgt me dat een soortgelijk kippenvel als bij het zien van de film 'Das Leben der Anderen'.

Beklijvend blijft Reves pleidooi tegen het vonnis van de Amsterdamse arrondissementsrechtbank van 3 november 1966 waarin de beschuldiging van godslastering in het Ezelproces bewezen werd verklaard. (In 'Brief aan mijn bank', verschenen in het eerste nummer van 'Dialoog: tijdschrift voor homofilie en maatschappij' (1965) en niet opgenomen in deze bloemlezing, staat een passage waarin de schrijver seksuele intimiteit heeft met een als Ezel geïncarneerde Godheid.) Reve definieerde in zijn zelfverdediging zijn godsbeeld als volgt: "Ik bezit geen statisch Godsbeeld, maar als ik van God een definitie zou moeten geven, dan zou die thans luiden; 'God is het diepst verborgene, meest weerloze, allerwezenlijkste en onvergankelijkste in onzelf".

In 'Brief uit Huize Algra' (21 mei 1964) maakt Gerard Reve volgend zelfportret: "Men zou mij een gematigd pessimist en een uiterst rechts socialist kunnen noemen; ik geloof, dat verbetering van de maatschappij mogelijk is, maar niet van vandaag op morgen, en in ieder geval verfoei ik elk radikalisme en vooral het soort vooruitstrevendheid dat niks kost."

De bloemlezing van Schafthuizen is een geschikte opstap om het oeuvre van Gerard Reve te (her)ontdekken en te (her)lezen. [Joris Gerits] Verberg tekst

Joop Schafthuizen (1948), gedurende dertig jaar de levensgezel van schrijver Gerard Reve (1923-2006), nam bij het samenstellen van deze bloemlezing uit diens werk als uitgangspunt: "Af en toe ontmoet ik jonge mensen, die mij vragen: wat moeten wij lezen van Gerard Reve?". Deze bundel bevat proza, poëzie, brieven en beschouwingen. Het is beslist geen 'greatest hits': hier is niet het meest bekende werk van Reve verzameld (er is zelfs een eerder alleen in kleine oplage gepubliceerd hoofdstuk, dat bedoeld was voor de roman 'Moeder en zoon' maar afviel). Dat neemt niet weg dat het een zeer overwogen keuze is, die een uitstekend beeld geeft van Reves schrijverschap. Het eerste deel (proza) bevat alleen afgeronde verhalen en geen fragmenten uit romans. Belangrijk is dat 'Veertien etsen van Frans Lodewijk Pannekoek voor arbeiders verklaard' is opgenomen, dat tot het allerbeste behoort dat Reve ooit heeft geschreven. De veertien gedichten die zijn gekozen, zijn goed en stuk voor stuk zeer typerend. Uit de brieven en het beschouwend proza maakte Schafthuizen een keuze die recht doet aan Reves oeuvre en lezers aanzet meer werk ter hand te nemen. Een stimulerende bloemlezing. Vrij kleine druk. Verberg tekst